Street art. Czym jest sztuka ulicy?

Pod pojęciem street artu można znaleźć wszystkie środki ekspresji twórczej, które są dostępne dla odbiorców w przestrzeni publicznej. Choć z zasady nie niszczą, lecz ozdabiają materię stanowiącą podkład, nie są też specjalnie trwałe, to jednak wciąż noszą znamiona bezprawnego ingerowania w tkankę miejską. Wiele z malowideł ma wydźwięk społeczny, czy ideologiczny, inne mają charakter terapeutyczny, spora część po prostu ożywia krajobraz. Sprawdź, jakimi formy wyrazu posługują się artyści, by malowidłem ściennym trafić do mas ze swoim przekazem. 

Graffiti–grafika na ścianie

To chyba najbardziej znana, a zarazem najbardziej tajemnicza odsłona sztuki ulicy. Ludzie ją tworzący to fascynująca i równocześnie hermetycznie zamknięta subkultura, której wiele miejsca i serca w swej twórczości poświęcił znany hiszpański pisarz, Arturo Pérez-Reverte, autor Klubu Dumas. Zapoczątkowane przypadkiem w latach 70. ubiegłego stulecia, na nowojorskich ulicach, przez greckiego imigranta, z czasem stało się symbolem obecności artystów w codzienności pozostałych. Kurier zostawiając napis w miejscach, w których bywał, dawał świadectwo swojej obecności. Starożytny rodowód graffiti, pełniącego funkcję komentowania ówczesnej rzeczywistości, w świadomości ludzi funkcjonuje dziś raczej jako wandalizm, być może w związku z tłumaczeniem włoskiego słowa graffitio, oznaczającego wydrapane. Sztuka zbuntowana, funkcjonująca na granicy prawa, budząca niemałe kontrowersje, nie może być nudna. Graficiarze, którzy kierują się niepisanym kodeksem, szczególnie ukochali sobie Hiszpanię i Portugalię, gdzie za graficiarskie tagowanie, czyli zostawianie autorskich podpisów grożą najsurowsze na świecie kary. Style-Writing (tagowanie), Scratching (wydrapywanie), ale i to polityczne lub przestrzenne. Niezależnie od stylu, najczęściej powstaje przy użyciu sprayu, markerów, ale i klasycznego pędzla, czy farby akrylowej. W sztuce graffiti wykorzystuje się również szablon, który jest techniką street artu, polegającą na nanoszeniu farby na powierzchnie przy pomocy matrycy wykonanej z folii lub tektury. Współcześnie najsłynniejszym przedstawicielem tej techniki jej Banksy, a w kraju zaczęto go stosować w czasie wojny jako Znak Polski Walczącej.

Mural–malarstwo na murach

O muralu, jako wywodzącym się z Hiszpanii i rozpowszechnionym w starożytności malarstwie ściennym, wiemy dziś całkiem sporo. Choć dzisiejsze malunki wielkoformatowe różnią się od tych z poprzednich dziesięcioleci, to wciąż stanowią monumentalne świadectwo obecności artystów w mieście. Niegdyś służące promocji konkretnych usług, czy instytucji państwowych, jak PZU, Pewex, czy bank PKO BP, przez pewien czas zostały zmonopolizowane przez władzę ludową. Miastem, które szczególnie  wyróżniało się na tym tle była Łódź, z bogatą, tragiczną historią i współcześnie ogromem podupadłej przestrzeni malarskiej, która z przyjemnością została zagospodarowana przez twórców murali. Z racji swoich rozmiarów są wykonywane przy pomocy rusztowań i dziś praca nad nimi odbywa się za zgodą i w porozumieniu z włodarzami miast. Wykonywane na zamówienie, stanowią nowoczesny formę przekazu, pełnią funkcje społeczne i estetyczne, będąc elementem szerszego programu rewitalizacji często biednych, zaniedbanych i pozbawionych koloru dzielnice. 

Niegdyś próbowano kategoryzować sztukę ulicy. Powstało nawet kilka nowych pojęć, mających na celu rozróżnić jej formy. Dziś intuicyjnie oddziela się trwałe graffiti od street artu właściwego, nie jest to jednak akademicki podział, od którego nie ma odstępstw. Dla każdego z tych środków wyrazu artystycznego znajdzie się miejsce na ich indywidualność. Wolność twórcza definiuje ulicę, więc niech systematyzacją street artu rządzi chaos.