Katarzyna Kobro – Artystka klasycznie niedoceniona

Życie Katarzyny Kobro to gotowy scenariusz na film. Artystka, która zrewolucjonizowała myślenie o rzeźbie, żona Władysława Strzemińskiego, zmarła w wielkiej biedzie i zapomnieniu. Katarzyna Kobro, idealnie wpisuje się w topos biografii artysty docenionego dopiero po śmierci.

 

Katarzyna Kobro urodziła się 26 stycznia 1898 roku w Moskwie. Matka była Rosjanką, a ojciec Niemcem. Dziewiętnastoletnia Katarzyna studiowała rzeźbę w Moskiewskiej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury (1917), następnie w Miejskich Pracowniach Sztuki Wolnego Państwa (1918). W 1920 roku przeniosła się do Smoleńska, gdzie wstąpiła do środowiska artystów działającego wokół Kazimierza Malewicza. Tam uczyła rzeźby w Szkole Ceramiki oraz projektowała scenografie teatralne i plakaty.

 

 

W 1916 roku podczas wolontariatu w jednym z moskiewskich szpitali Artystka poznała okaleczonego na froncie Władysława Strzemińskiego. Miłość między tych dwojgiem wybuchła dwa lata później w Smoleńsku. Katarzyna zakochała się w Władysławie pomimo jego kalectwa, nie miał bowiem nogi i połowy ręki. Strzemińskiego urzekła opiekuńczość młodej dziewczyny i jej pasja do sztuki. Po latach Artysta przyznał, “że  to dzięki młodej Katarzynie Kobro zajął się sztuką”¹.

 

 

 

Para wzięła ślub 1920 roku i przez kolejne lata małżeńskiej sielanki wspólnie udzielali się artystycznie. Władysław spontanicznie wykładał historię sztuki, a Katarzyna stworzyła swoje pierwsze rzeźby. W 1931 roku małżonkowie wydali książkę “Kompozycja przestrzeni. Obliczanie rytmu czasoprzestrzennego”, w której przedstawili swoje poglądy na sztukę. Katarzyna swoje prace opierała na rytmie. W jej rzeźbach dominują kolory skrajne, o odmiennej sile i energii: czarny, czerwony, żółty, niebieski i biały. 

 

 

W 1936 na świat przyszła córka pary – Nika Strzemińska, której opiece poświęciła się Katarzyna Kobro przez kolejnych kilka lat. Niedługo po urodzeniu córki, relacje pary zaczęły się stopniowo pogarszać. Jak dowiadujemy się z filmu o miłości Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego “Niebieskie kwiaty” (2011) na relacje małżonków miały ewidentny wpływ różnice tożsamości narodowej i religijnej. Para nigdy oficjalnie nie rozwiodła się, ale ich stosunki były dalekie od ideału. Między małżonkami dochodziło do wzajemnej przemocy słownej i fizycznej. Miłość przerodziła się w nienawiść. 

 

 

Jak czytamy w książce „Katarzyna Kobro” autorstwa Niki Strzemińskij “Ojciec czynił starania, by umożliwić matce powrót do środowiska artystycznego”². Skutkiem było między innymi oddalenie propozycji powierzenia Katarzynie katedry rzeźby w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego).

 

W okresie powojennym Katarzyna Kobro większość swoich prac spaliła, aby ugotować córce ciepły posiłek. Artystka zmarła 21 lutego 1951, roku w Łodzi po długiej i ciężkiej chorobie. W pogrzebie uczestniczyła garstka osób. Wolą zmarłej było, by jej mąż w pogrzebie nie uczestniczył. Tak też się stało. 

 

Nika Strzemińska do końca swojego życia walczyła o pamięć po matce i jej dorobku artystycznym. Praktycznie całe swoje dorosłe życie poświęciła tej aktywności, będąc jednocześnie lekarzem psychiatrą. Córka pary artystów zmarła 13 października 2001 i została pochowana w grobie z matką.

 

 

Ciekawym uzupełnieniem wiedzy na temat trudnych już losów Władysława Strzemińskiego po rozwodzie z Kobro jest ostatni film Andrzeja Wajdy “Powidoki”.

 

^{1 Czyńska M., Kobro. Skok w przestrzeń, Wołowiec 2015.
2 N.Strzemińska, Katarzyna Kobro,}